Vanaf 2024 nemen Vlaamse overheidsmedewerkers van een aantal Brusselse gebouwen hun intrek in een uniek, integraal toegankelijk, duurzaam én in belangrijke mate circulair gebouw in de Brusselse Noordwijk, het Belpaire gebouw genoemd, op de plek waar voorheen de WTC-torens stonden.

Het project, dat de voorlopige naam Kantoor2023 kreeg, haalt de score ‘uitstekend’ op de duurzaamheidsmeter GRO en is een primeur in Vlaanderen op vlak van circulair bouwen.

Ingenium begeleidde Het Facilitair Bedrijf van de Vlaamse overheid in het streven naar een project dat maximale duurzaamheid koppelt aan een flexibele, comfortabele en gezonde werkomgeving. Ook de Smart Readiness Indicator werd op dit gebouw afgetoetst.

Een innovatief project

Het Marie-Elisabeth Belpairegebouw maakt deel van een innovatief project, ZIN in No(o)rd.

De torens I en II van het WTC-complex aan de Simon Bolivarlaan in de Brusselse Noordwijk werden omgevormd tot een uniek concept met een mix van wonen en werken door wisselende kantoor- en woonverdiepingen.

Met dit gebouw legt de Vlaamse overheid de lat opnieuw hoger op het vlak van duurzaamheid. Het gebouw draagt in hoge mate bij tot het realiseren van de klimaatdoelstelling 2030 van de Vlaamse overheid.

Hoogst mogelijke score

Kantoor2023 haalt de hoogst mogelijke score op de duurzaamheidsmeter GRO. Het behalen van de score "uitstekend" is geen evidentie. De criteria waarmee duurzaamheid gemeten wordt, vertalen zich in concrete eisen die soms moeilijk met elkaar te verzoenen zijn. Een klassiek voorbeeld is daglicht. Als je voor veel daglicht zorgt, kan dat tot oververhitting leiden in de zomer, met als resultaat hogere temperaturen binnen. Bij het ontwerpen van Kantoor2023 is van bij de eerste pennenstreek met zoveel mogelijk factoren rekening gehouden. Dankzij die geïntegreerde aanpak haalt het gebouw een uitstekende score. Het ontwerp scoort goed op alle vlakken en is gunstig voor zowel people, planet als profit. Zo scoort het ontwerp goed op vlak van akoestiek, zal er veel daglicht zijn, een panoramisch zicht, een uitstekende binnenluchtkwaliteit...

Een gecombineerd kantoor- en wooncomplex

Kantoor2023 is verder ook een uniek concept door het mix use gebouw: een stad in een stad met interactie naar de buurt. Het zebra concept is een mix van wonen en werken door wisselende kantoor- en woonverdiepingen.

De site omvat ongeveer 110.000 m2. Het gaat om 75.000 m² kantoren, 14.000 m² woongelegenheid, 16.000 m² hotel en verder sportruimtes, vrijetijdsruimtes, horeca- en handelszaken.

Bekijk hier het filmpje van het zebra concept.

De mix van kantoren en woonverdiepingen voorkomt dat het er ’s avonds doods is. Publieke plekken zoals een sportcentrum, horecazaken, een serre …  zorgen ervoor dat ook buiten de kantooruren er iets te beleven valt. 24 op 24, 7 dagen op 7. En dat overal. Het gebouw heeft geen achtergevel, alle zijden zijn evenwaardig en even actief.

Duurzaam en circulair

Met dit nieuwe kantoorgebouw scoort de Vlaamse overheid nog beter op het vlak van duurzaamheid. Volgens de duurzaamheidsmeter GRO wordt een resultaat ‘uitstekend’ behaald en het E-peil (E15) is het laagste van al haar gebouwen. Dit onder meer door een koude-warmteopslagsysteem waarbij warmte en koude onttrokken worden uit de grond en door een verregaande toepassing van zonnepanelen op het dak en de zijgevels.

Urban mining: De ondergrondse verdiepingen en de circulatiekernen van de vroegere WTC I en II- gebouwen bleven behouden. Wat wel werd afgebroken, kreeg een nieuw leven. Het nieuwe gebouw bestaat voor 68% uit behouden, ter plaatse hergebruikte of gerecycleerde materialen. Behouden en hergebruik zijn zeer pure vormen van circulariteit omwille van het beperken van afval en van nieuwbouwmaterialen en het vermijden van transport en verwerking van beiden.

Materiaalgebruik: cradle2cradle: afval als voedingsstof voor nieuwe producten

Momenteel worden de twee WTC-torens ontmanteld. De radiatoren, de plafonds, de tapijttegels … gaan er allemaal uit. Deze materialen worden niet beschouwd als afval, maar als grondstoffen. Ze gaan ook niet naar het stort, maar worden opnieuw gebruikt, verkocht of gerecycleerd zodat de kringloop zich sluit. Zo kan er tot 95% van het materiaal gerecupereerd of gerecycleerd worden. Ook de nieuwe materialen, die zullen gebruikt worden bij de opbouw, krijgen een materialenpaspoort en worden geïnventariseerd.  Als je exact weet welke materialen op welke plek zijn gebruikt, kun je ze makkelijk terugvinden, als een materiaal vervangen moet worden. Dankzij het materialenpaspoort zijn de technische eigenschappen en levensduur bekend en weet je hoe dit materiaal gedemonteerd moet worden.

Aanpasbaarheid in de toekomst: Het gebouw is ontworpen met een zekere “neutraliteit”. De gevel bijvoorbeeld is zo ontworpen dat hij werkt voor kantoren, woningen en hotelkamers. De functies erachter zijn uitwisselbaar zonder dat er ingrepen moeten gebeuren aan de gevel.

Waterkringloop: Regenwater en drainagewater wordt gezuiverd om de behoefte aan stadswater met de helft te verminderen.

Technische installaties: gestuurde ventilaties en opengaande ramen verhogen het gebruikscomfort

Energieuitwisseling: De functies in het gebouw hebben op verschillende momenten behoefte aan energie. Een kantoor vooral overdag, woningen vooral ‘s ochtends en ’s avonds. Tussen de functies zorgt energieuitwisseling voor het efficiënt gebruik van energie en een optimale uitlasting van de energieopwekkers.

Organisch afval: via biomassa

Energiezuinig

Kantoor2023 heeft een E-peil van E15 bereikt. Het is een bijna-energieneutraal gebouw. Dat betekent dat er weinig energie nodig is zijn voor verwarming, ventilatie, koeling… én dat de nodige energie gehaald wordt uit hernieuwbare bronnen. Er kwamen zonnepanelen op het dak, maar ook in de luifels aan de gevels die tegelijk als zonnewering dienen. Verder is er een koude-warmteopslagsysteem waarbij een warmte- en koude-uitwisseling met het grondwater geïnstalleerd wordt, en werd er gekozen voor energiezuinige toestellen.

Smart

Onder impuls van de smart grids en andere nieuwe energietechnologie die op de markt komt om gebouwen nog energiezuiniger te maken, lanceerde DG Energy van de Europese Commissie een Smart Readiness Indicator (SRI). Deze indicator is volop in ontwikkeling en heeft tot doel om aan te geven waar er voor een gegeven gebouw nog verbeteringspotentieel ligt. Door toepassing van de SRI, werden een aantal extra mogelijkheden verkend om Kantoor2023 nog zuiniger te maken.

Ingenium

In tegenstelling tot in veel andere projecten, trad Ingenium in dit project niet op als klassiek ingenieursbureau voor de engineering van het gebouw. Vanuit een raamcontract met HFB begeleidde Ingenium dit project in de verschillende fasen van het veranderingstraject, met specifieke aandacht voor duurzaamheid, energieneutraliteit en onderhoud. Bij de evaluaties en onderhandelingen over de ingediende prijsoffertes adviseerden we de bouwheer in het matchen van enerzijds hoge ambities en anderzijds realistische verwachtingen.

Tijdens de uitwerking van het project volgden we de vastgelegde principes op. En ook tijdens de exploitatiefase en dit ondersteund door een adequaat BIM model zorgden we door middel van commissioning voor de bewaking van het programma van eisen. In het bijzonder begeleidden we de Vlaamse Overheid bij de implementatie van enkele honderden laadpalen in de parking wat technisch een heuse uitdaging vormde. Door deze manier van werken wordt een evenwicht gevonden tussen comfort van en voor de gebruiker, de duurzaamheid waaronder energieneutraliteit van het gebouw en de impact van veranderende wetgeving.  Een niet evidente evenwichtsoefening voor smart building experts.

‍